Joanna BaranowskaW przekonaniu społecznym ciąża i połóg to okresy, dla których zagwarantowana jest bezwarunkowa radość oraz poczucie spełnienia. Nierzadko tak właśnie jest, jednak dla wielu młodych rodziców to również czas lęku, napięcia, rozdrażnienia a także tęsknoty za dotychczasowym życiem, nawet gdy dziecko było planowanym i wyczekanym członkiem rodziny.
Aktualnie nawet 80% kobiet zgłasza, iż adaptacja do nowej roli kojarzy im się z rollercoasterem emocjonalnym, który nie ma nic wspólnego z sielanką.
Ta ambiwalencja jest naturalną konsekwencją odpowiedzialnego myślenia o zakładaniu rodziny oraz kontaktu z przeżywanymi emocjami. Wbrew pozorom ta “sprzeczność” jest dużo zdrowsza, niż uśmiech na twarzy, który skrywa rozpaczliwe wołanie o pomoc.
O poporodowym obniżeniu nastroju oraz o depresji poporodowej w poniższym tekście.
Wpis powstał we współpracy z psychologiem, psychoonkologiem – mgr Pauliną Gdańską, a prywatnie bliską mi kobietą.
Na początku rozprawmy się z poporodowym obniżeniem nastroju, powszechnym “baby bluesem”. Warto pamiętać, iż jest to trudność krótkotrwała, zwykle łagodna, a co najważniejsze – przemijająca. Na poziomie biologicznym jest to następstwo nagłych zmian w gospodarce hormonalnej. Po zakończeniu ciąży stężenia estrogenów i progesteronu szybko spadają do poziomów niższych, niż te obserwowane w trakcie ciąży, a endorfiny, które były podwyższone podczas ciąży wracają do niższego poziomu. Do tej mieszkanki hormonalnej trzeba dołączyć zmęczenie po porodzie, a nierzadko dobę podzieloną na drzemki noworodka oraz trudności adaptacyjne tożsamości “ja-matka”. Mimo, że ten czas uznawany jest za f i z j o l o g i ę, to jego konsekwencje bywają bardzo ciężkie dla świeżo upieczonych rodziców. I nie jest to żadnym powodem do wstydu, bowiem wymagających stanów emocjonalnych po porodzie doświadcza wiele kobiet.
Wśród najczęściej obserwowanych objawów wyróżnia się:
- płaczliwość,
- rozdrażnienie, poirytowanie,
- trudności z koncentracją i pamięcią,
- bardzo dużą wrażliwość na bodźce, które wcześniej nie były aż tak odczuwalne,
- labilność emocjonalną: od zachwytu, poprzez lęk, do poczucia bezradności,
- brak odczuwania radości z urodzenia dziecka,
- silne wyrzuty sumienia, poczucie niewystarczalności.
Niektóre dane podają, iż największe nasilenie tego zjawiska przypada na 3.- 4. dobę po narodzinach dziecka, a jego końca możemy się spodziewać około 10. doby po porodzie. Zdaniem literatury ten stan nie powinien utrzymywać się dłużej, niż 2 doby. W praktyce te granice bywają dość płynne, wiele kobiet wspomina pierwsze 2 tygodnie po narodzinach potomka jako wieczną huśtawkę nastrojów. Są to sytuacje zależne od indywidualnego położenia kobiety.
Jak wspierać w poporodowym obniżeniu nastroju ?
- okazać cierpliwość,
- zapewnić o przemijającej naturze baby bluesa,
- zatroszczyć się o potrzeby fizjologiczne (zadbać o posiłek – jego przygotowanie i podanie, dać przestrzeń na sen oraz zadbanie o higienę osobistą – w połogu szczególnie istotną),
- okazać wsparcie emocjonalne,
- wysłuchać potrzeb bez oceniania,
- przytulać tak długo i często jak kobieta będzie tego potrzebować bądź nie przytulać, gdy czuje się przestymulowana dotykiem !
- unikać trywializowania, umniejszania, czy zawstydzania kobiety,
- przejąć część obowiązków,
- poprosić o wsparcie bliską kobiecie osobę,
- poprosić o wsparcie specjalistyczne (położna, psycholog itd.).
Zdarza się jednak tak, że te objawy nie mijają, a wręcz nasilają się lub utrzymują na stałym poziomie. W ⅓ przypadków depresja ma swój początek w przygnębieniu poporodowym. Jeżeli taki stan utrzymuje się powyżej 2 tygodni, bądź jest bardzo intensywny w krótszym wymiarze czasu, to warto zaczerpnąć opinii specjalisty (psychologa i/lub psychiatry). Może to świadczyć o występowaniu objawów depresyjnych, które świadczą o chorobie i wymagają leczenia. Oficjalne dane donoszą, iż takie komplikacje dotykają blisko 15-20% kobiet w populacji, jednak specjaliści są zgodni, że aktualnie problem może dotyczyć nawet co trzeciej kobiety. Wiele zachorowań rozpoznanych po porodzie może być związanych z występowaniem tych samych objawów przed narodzinami dziecka, a zatem pojawieniem się objawów depresji już wiele tygodni wcześniej.
Wśród obserwowanych objawów depresyjnych wyróżnia się:
- uczucie zmęczenia, ociężałości, wyczerpania,
- zaburzenia odżywiania (w tym utrata apetytu lub wzmożone łaknienie),
- bezsenność lub sen powierzchowny, ale także nadmierna senność bez wyraźnej poprawy kondycji psycho-fizycznej,
- brak zdolności do odprężenia,
- obsesyjne zamartwianie się, poddawanie w wątpliwość własnej wydolności opiekuńczej,
- trudność w odczuwaniu przyjemności,
- podkreślanie własnych niedociągnięć,
- izolowanie się od otoczenia,
- pozorny brak zainteresowania dzieckiem i jego potrzebami,
- trudność w odczytywaniu potrzeb dziecka,
- silne rozdrażnienie w kontakcie z dzieckiem,
- wysoka lękliwość,
- objawy somatyczne: dolegliwości bólowe w ciele, kołatanie serca, drżenie dłoni, wzmożona potliwość, nasilona pobudliwość nerwowa.
Czy można się wyleczyć z depresji mając głównie wsparcie osoby partnerskiej ?
Wsparcie jest nieocenioną pomocą w pracy nad jakąkolwiek trudnością emocjonalną, ale z wysokim prawdopodobieństwem nie wystarczy do skutecznego leczenia. Życzliwa pomoc najbliższych sprawi, że objawy mogą się nieco wyciszyć.
Jak wspierać bliską osobę w depresji ?
Wspieranie bliskiej osoby z depresją polega przede wszystkim na wykazaniu zrozumienia i empatii. To istotne, aby dać jej przestrzeń do wyrażenia swoich uczuć i myśli. W naszych rozmowach powinniśmy unikać oceniania oraz bagatelizowania doświadczeń.
Dodatkowo, istotne jest wsparcie w codziennych obowiązkach, takich jak opieka nad dzieckiem/dziećmi, czy prace domowe. Pomoc w tych obszarach może pomóc zmniejszyć uczucie przytłoczenia.
Jak wygląda leczenie depresji ?
Pomoc psychologiczna i/lub psychoterapeutyczna – w zależności od potrzeb kobiety i możliwości rodziny. Ta forma pomocy może występować pod postacią indywidualnych konsultacji bądź grupowej terapii/grupy wsparcia. Jedna aktywność nie wyklucza drugiej, choć wydaje się, że spotkanie ze specjalistą 1:1 jest szczególnie pomocne w pierwszych chwilach po postawieniu diagnozy, kiedy kobieta potrzebuje czasu, by się oswoić z nową rzeczywistością. Są także młode mamy, które korzystają tylko z kilku spotkań interwencyjnych, by pracować nad tym, co aktualnie najbardziej naglące i kolejno postępują zgodnie z zaleceniami lekarza o specjalności psychiatrycznej.
Pomoc psychiatryczna – konsultacje lekarza są dostępne zarówno w wersji komercyjnej, jak i w ramach NFZ (nie potrzeba skierowania!), często młodzi rodzice odczuwają silny lęk przed włączeniem farmakoterapii. Niewielu z nich wie, że po pierwsze nie zawsze jest konieczna, a po drugie jest możliwa przy zachowaniu laktacji i dobrostanie całej rodziny. Leki przeciwdepresyjne można zmieniać, modyfikować ich dawki oraz czas brania. Należy omówić z lekarzem potencjalne szkody i korzyści wynikające ze stosowania leków przeciwdepresyjnych w czasie ciąży oraz w trakcie karmienia mlekiem kobiecym.
Każda substancja czynna potrzebuje średnio od 2 do 6 tygodni, by zadziałać w naszym układzie nerwowym i wspomóc codzienne funkcjonowanie.
Wbrew pozorom wiele leków pierwszego wyboru u kobiet w okresie okołoporodowym jest bezpiecznych podczas karmienia piersią. Każdy lek (właściwie to substancję czynną) zarejestrowany w Unii Europejskiej można zweryfikować na stronie: https://www.e-lactancia.org/. My też korzystamy z tych przeglądów 🙂
Aktualnie uważa się, iż najskuteczniejszą formą leczenia zaburzeń depresyjnych jest połączenie psychoterapii i farmakoterapii. Takie działanie pozwala oprzeć się osobie chorującej na dwóch fundamentach, wzmacniać poczucie własnej sprawczości oraz wypracować narzędzia do samoobserwacji i samoregulacji. Nieleczona depresja potrafi wpłynąć znacząco nie tylko na komfort życia osoby chorującej, ale przede wszystkim dziecka i całej rodziny.
Czy mężczyźni mogą chorować na depresję poporodową ?
Oczywiście ! Szczególnie narażeni są ci, którzy mieli w przeszłości epizod zaburzeń nastroju oraz ci, których partnerka zachorowała po porodzie. Jednak choroba może dotknąć wszystkich pozostałych. Rola taty zwiększa zakres obowiązków i odpowiedzialności za rodzinę. Dziecko w systemie rodzinnym często staje się najważniejsze i koncentruje większość uwagi kobiety, dlatego mężczyzna może poczuć się odsunięty i osamotniony. Przejawem depresji u mężczyzn może być występowanie zachowań agresywnych, drażliwości, trudności ze snem, obniżonej samooceny, czy zaburzeń seksualnych. Męska depresja również wymaga wsparcia psychiatrycznego oraz psychologicznego.
